- Giống sầu riêng Mon Thong thường gặp hiện tượng cơm cứng và mất màu hay cơm bị nhão .

- Trên giống sầu riêng RI6, hiện tượng “sượng” cơm chủ yếu là “cháy múi”, phần cơm có màu nâu hay bị biến dạng .

- Giống sầu riêng Sữa hạt lép, hiện tượng “sượng” chủ yếu là cơm nhão, mềm. Hiện tượng cơm phát triển không đều hay cơm trong có xuất hiện nhưng rất ít .

- Sầu riêng Khổ qua xanh thường xuất hiện hiện tượng nhão cơm. Cơm rất mềm,  không thể cầm bằng tay được . Hiện tượng nhão cơm thường xuất hiện trong mùa mưa, sau những đợt mưa lớn.

- Ngoài những hiện tượng “sượng” như mô tả trên còn có hiện tượng “sượng bao” là phần cơm phía trong tiếp giáp với vách múi có màu trắng, cứng nhưng bên ngoài vẫn mềm. Ngoài ra, cũng có trường hợp “sượng” do cơm trái có màu sắc vàng, trắng không đồng đều như “da lợn”, phần cơm có màu trắng thường hơi cứng hơn so với phần có màu vàng.

Nhìn chung, dù trái sầu riêng bị “sượng” theo hình thức nào thì phẩm chất trái cũng giảm và không còn giá trị thương phẩm nữa.

Một số nguyên nhân và biện pháp khắc phục :

1. Nguyên nhân

Theo tài liệu nghiên cứu của một số nước như Thái Lan thì giống không hoàn toàn là yếu tố quyết định mà chủ yếu là do biện pháp canh tác của nhà vườn làm cho sầu riêng bị “sượng”. Điều này có nghĩa là không có giống nào hoàn toàn không bị “sượng” cũng như không có giống nào hoàn toàn bị “sượng” 100%. Do đó, không riêng gì giống sầu riêng Mon Thong mà giống sầu riêng Khổ qua xanh được trồng phổ biến ở Cai Lậy, Tiền Giang hay giống Sữa hột lép ở Cái Mơn, Chợ  Lách, Bến Tre cũng có thể bị “sượng” như những giống khác. Một số nguyên nhân gây ra hiện tượng “sượng” cơm sầu riêng được   liệt kê như sau:

1.1   Sự cạnh tranh dinh dưỡng trong quá trình phát triển trái

Sự cạnh tranh dinh dưỡng trong quá trình phát triển cơm trái (8-12 tuần sau khi đậu trái) là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ra hiện tượng “sượng” cơm trái như cơm bị cứng hay mất màu. Sự cạnh tranh dinh dưỡng xảy ra giữa trái và đọt non khi cây ra đọt, giữa trái lớn và hoa và giữa trái lớn và trái nhỏ, trong đó sự cạnh tranh dinh dưỡng của lá là mạnh nhất.

Trong giai đoạn 8-12 tuần sau khi đậu trái là giai đoạn trái phát triển phần thịt quả rất mạnh, có thể đạt 16g/trái/ngày nên khi cây ra đọt non sẽ xảy ra tình trạng cạnh tranh chất dinh dưỡng giữa sự phát triển của đọt non và cơm trái mà sự huy động chất dinh dưỡng cho sự phát triển của đọt non thường mạnh hơn cơm trái nên cơm trái không phát triển bình thường dẫn đến hiện tượng “sượng”. Sự ra đọt non trong giai đoạn trái phát triển thường liên quan đến kỹ thuật bón phân và quản lý nước. Bón dư thừa phân, đặc biệt là phân đạm sẽ có tác dụng kích thích sinh trưởng làm cho cây sầu riêng ra đọt non, cạnh tranh dinh dưỡng với trái đang phát triển. Chính điều này mà một số nhà vườn rất sợ bón phân cho sầu riêng trong giai đoạn trái phát triển nên không bón phân cho cây sầu riêng và hậu quả là trái phát triển kém, dị dạng do không được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng.

Một điều quan trọng cần phải quan tâm trong kỹ thuật canh tác sầu riêng là lá sầu riêng là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng chính để nuôi trái nên khả năng nuôi trái của cây sầu riêng phụ thuộc vào số lá trên cây mà thể hiện qua số lượng đọt non được hình thành trước khi cây ra hoa. Nếu trước khi ra hoa, cây sầu riêng được chăm bón tốt, cây ra nhiều lần đọt, đọt mập, không bị sâu bệnh tấn công thì khả năng nuôi trái rất tốt, ngược lại trái sẽ phát triển kém và không bình thường như méo hay dị dạng. Do đó, nhà vườn thường bón phân nuôi hoa, đồng thời kích thích cho cây ra đọt non ngay khi mầm hoa   dài 4-5 cm. Nhà vườn thường gọi là kỹ thuật bón phân để “kéo đọt”. Cây xử lý Paclobutrazol với liều lượng cao, tỉ lệ ra hoa nhiều, cây thường khó ra đọt non trong giai đoạn này. Tỉ lệ phân N:P:K thích hợp có thể là 2:2:1 hay 2:1:1. Khi hoa nở thì lá non cũng đã phát triển, chính đợt đọt này sẽ là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng giúp cho trái sầu riêng phát triển tốt. Trái lại, sự xuất hiện đọt non trong giai đoạn phát triển trái tiếp theo sẽ làm giảm tỉ lệ đậu trái, tăng sự rụng trái non hoặc làm cho trái bị “sượng”. Lượng phân tùy theo tuổi và tình trạng sinh trưởng của cây, trung bình khoảng 0,5kg/cây.

Ra hoa và đậu trái nhiều đợt sẽ gây ra sự cạnh tranh chất dinh dưỡng giữa hoa và trái non với sự phát triển trái làm trái bị “sượng”. Sự ra hoa của cây sầu riêng bị ảnh hưởng bởi điều kiện khô hạn, sự xuất hiện của mùa khô sớm hay muộn, dài hay ngắn hoặc có tập trung hay không là những yếu tố quyết định sự ra hoa của cây sầu riêng. Trong tự nhiên, sầu riêng thường ra hoa thành nhiều đợt, tỉ lệ ra hoa không cao nếu không được kích thích.

1.2. Môi trường

Mưa nhiều, mực thủy cấp trong mương cao làm gia tăng ẩm độ đất, cây hút nhiều nước là nguyên nhân gây ra hiện tượng cơm nhão và kích thích cây ra đọt non gây ra sự cạnh tranh dinh dưỡng với trái đang phát triển. Trong điều kiện ở Đồng bằng sông Cửu Long, do mực thủy cấp cao nên quản lý nước trong vườn sầu riêng trong giai đoạn trái phát triển cũng là yếu tố quan trọng có ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và chất lượng trái sầu riêng. Nếu không có đê bao khống chế mực nước trong mương thấp thì ẩm độ đất trong vườn cao sẽ là điều kiện rất tốt để kích thích sự sinh trưởng, làm cho cây ra đọt non trong giai đoạn phát triển trái. Mưa hay tưới nước quá nhiều cũng thúc đẩy cây ra đọt non. Chính yếu tố này mà qua kinh nghiệm của một số nông dân cho rằng, trái thu hoạch trong mùa khô thì không bị “sượng” trong khi trái thu hoạch trong mùa mưa thì bị “sượng” nhiều hơn. Tuy nhiên, nếu tưới nước không đầy đủ, trái sầu riêng sẽ chậm phát triển, không lớn, đặc biệt nếu thiếu nước trầm trọng do “xiết nước” để khống chế đọt non hoặc kích thích cho trái chín sớm bằng cách xiết nước quá sớm làm cho cơm không phát triển, có màu trắng mà nhà vườn ở Ngũ Hiệp, Cai Lậy, Tiền Giang gọi là hiện tượng “lạt cơm”. Một điều cần lưu ý là cây sầu riêng chịu hạn và chịu úng rất kém. Thiếu nước dễ làm cho cây bị rụng lá và chết cây nhưng nếu bị ngập nước cũng dễ làm chết cây. Do đó, vấn đề quản lý phân bón và chế độ nước cho cây sầu riêng rất quan trọng, có thể làm ảnh hưởng đến năng suất và phẩm chất trái sầu riêng.

Ẩm độ đất cũng là yếu tố quan trọng quyết định sự ra hoa, nên quản lý nước trong vườn tốt cũng là yếu tố giúp cho sầu riêng ra hoa sớm và tập trung hơn ở những vườn không có quản lý nước. Thông thường, nếu để cây sầu riêng ra hoa tự nhiên, cây sầu riêng sẽ ra hoa thành hai hay nhiều  hoa nên xuất hiện sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa và trái non, hoa và trái trưởng thành và sự cạnh tranh giữa trái non và trái trưởng thành.

1.3 Đặc điểm của cây và kích thước trái

Cây sầu riêng nhân giống bằng hột, cây còn “tơ” - cây mới mang trái một vài năm, được ghi nhận có tỉ lệ trái bị “sượng” nhiều hơn cây nhân giống bằng phương pháp vô tính hay cây trưởng thành. Nguyên nhân được giải thích là do những cây này sinh trưởng mạnh, dễ ra đọt non nên gây ra hiện tượng cạnh tranh dinh dưỡng trong quá trình phát triển trái. Hiện tượng “sượng” sẽ giảm dần khi cây trưởng thành. Cây có ít trái, năng suất thấp, trái sầu riêng thường có kích thước lớn, cây dễ bị ra đọt trong giai đoạn trái phát triển nên dễ bị “sượng” hơn khi cây có nhiều trái, trái nhỏ.

1.4. Bón phân có chứa chất Chlor

Theo khuyến cáo của các tài liệu nước ngoài thì bón phân có chứa Chlor (như  phân KCl hay các loại phân hỗn hợp N:P:K có chứa nguyên liệu là KCl) cũng là nguyên nhân làm cho sầu riêng bị “sượng”. Nguyên nhân có lẽ do nguyên tố Chlor làm cho cơm trái sầu riêng tích nhiều nước, cơm nhão, giảm phẩm chất.

2. Biện pháp khắc phục

2.1. Giảm sự cạnh tranh dinh dưỡng với trái

- Hạn chế sự ra đọt non trong giai đoạn phát triển trái bằng cách phun phân MKP (0-52-34) với liều lượng 50-100g/10 lít nước hoặc Nitrat Kali (KNO3) với liều lượng 150g/10 lít nước, phun đều lên hai mặt lá, 7-10 ngày/lần trong giai đoạn từ 3-12 tuần sau khi đậu trái.

- Bón phân đúng: không nên bón thừa trong giai đoạn phát triển trái, đặc biệt là phân đạm, không dùng phân có chứa Chlor như phân KCl. Khi sử dụng phân hỗn hợp N:P:K nên chú ý thành phần Kali trong phân không chứa KCl. Cây sầu riêng cần nhiều Kali, đặc biệt là giai đoạn trái trưởng thành và chín, bón đủ Kali sẽ làm cho cơm có màu vàng đậm, vị ngọt hơn. 

- Nên kích thích cho cây sầu riêng ra hoa tập trung và đồng loạt để hạn chế sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa hoa với sự phát triển trái và sự cạnh tranh giữa trái non và trái lớn. Ra hoa đồng loạt cũng giúp trái chín tập trung, thu hoạch cùng lúc sẽ hạn chế sự tập trung dinh dưỡng cho những trái thu hoạch sau cùng. Nên cắt bỏ toàn bộ hoa hoặc trái non ra đợt hai nếu tỉ lệ ra hoa hoặc đậu trái thấp hay số trái ở đợt đầu vừa với khả năng mang trái của cây.

2.2. Kỹ thuật canh tác

- Giữ mực nước trong mương vườn ở độ sâu 60-80cm từ mặt liếp sau khi đậu trái nhằm không làm gia tăng ẩm độ đất. Giai đoạn trước khi thu hoạch 25-30 ngày nên rút nước trong mương khô cạn để trái mau chín, phủ mặt liếp bằng plastic trong mùa mưa để hạn chế hiện tượng nhão cơm. Trong giai đoạn thu hoạch, nếu có mưa lớn nên ngừng thu hoạch, rút nước trong mương ra, sau 3-4 ngày mới thu hoạch trở lại.

- Nên áp dụng biện pháp kích thích cho cây ra hoa sớm và tập trung để có thể thu hoạch trong mùa khô sẽ ít bị “sượng” hơn mùa mưa và hạn chế sự cạnh tranh dinh dưỡng giữa trái với lá, hoa và trái non.

2.3. Bón phân qua lá

Phun phân bón lá có chứa Bo giai đoạn trước khi ra hoa để tăng đậu trái và 15-20 ngày sau khi đậu trái để hạn chế hiện tượng cháy múi do thiếu chất Bo. Ngoài quy trình bón phân thích hợp cho trái phát triển đầy đủ cần bổ sung thêm các chất Can-xi, Ma-nhê và Kali theo quy trình sau:

- Phun Ca(NO3)2 nồng độ 0,2% giai đoạn 2 tháng sau khi đậu trái.

- Phun Mg(SO4) nồng độ 0,2% giai đoạn 15 ngày sau khi phun Ca(NO3)2.

- Phun KNO3 nồng độ 1% giai đoạn 1 tháng trước khi thu hoạch.

2.4. Thu hoạch và xử lý sau thu hoạch

- Thu hoạch trái đúng độ chín, 115-120 ngày sau khi đậu trái đối với sầu riêng Mon Thong, 105-110 ngày đối với sầu riêng Sữa hạt lép. Tránh làm cho trái bị dập hay tiếp xúc với đất sẽ dễ bị nhiễm bệnh thối trái.

 - Nhúng trái nhanh vào dung dịch ethephon để kích thích trái chín đều   , giảm hiện tượng “sượng”, “dâm”. Để trái nơi khô, mát, không đậy kín để tránh cho vỏ trái không bị mềm và chuyển sang màu vàng sáng, không được thị trường ưa chuộng.

3. Kết luận

Tóm lại, dựa vào hiện tượng “sượng” thường gặp trên các giống sầu riêng, biện pháp khắc phục trên từng giống cần tập trung chú ý một số biện pháp sau:

- Giống sầu riêng Khổ qua xanh: Phun Can-xi Bo trước và sau khi đậu trái, xiết nước trong mương cho khô giai đoạn 20-25 ngày trước khi thu hoạch để hạn chế hiện tượng nhão cơm. Ngưng thu hoạch khi có mưa, thu hoạch trở lại sau khi rút nước ra khỏi mương 3-4 ngày.

- Sầu riêng Sữa hạt lép (Chín Hóa): Rút nước trong mương cho khô kết hợp với phủ nylon mặt liếp giai  đoạn 25-30 ngày trước khi thu hoạch để hạn chế hiện tượng nhão cơm.

- Giống sầu riêng RI6: Phun Can-xi Bo trước và sau khi đậu trái, xiết nước trong mương cho khô giai đoạn 20-25 ngày trước khi thu hoạch để hạn chế hiện tượng nhão cơm.

- Sầu riêng Mon Thong: Phun phân bón lá có chứa Ca, Mg và K trong giai đoạn phát triển trái. Rút nước và phủ liếp bằng plastic 25-30 ngày trước khi thu hoạch. Xử lý trái sau khi thu hoạch bằng ethephon cho trái chín đều.