Những năm qua, khoa học và công nghệ không chỉ khẳng định vai trò và sức mạnh vô cùng to lớn trong các lĩnh vực công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mà còn trở thành động lực then chốt của “sự nghiệp đổi mới và phát triển”. Những thành tựu khoa học và công nghệ ngày càng được quan tâm, nghiên cứu, ứng dụng, phổ biến và áp dụng sâu rộng trong thực tiễn, tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, nâng cao dân trí, bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của văn hóa, con người Việt Nam.

           Để nêu cao tinh thần, trách nhiệm của cộng đồng xã hội đối với sự nghiệp khoa học và công nghệ nói chung, tôn vinh quá trình lao động, sáng tạo, cống hiến của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thống nhất chọn ngày 18 tháng 5 hàng năm là ngày kỷ niệm Khoa học và công nghệ Việt Nam. ⁽¹⁾

           Xuất phát từ ngày 18 tháng 5 năm 1963, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ đến dự và chúc mừng Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ nhất Hội Phổ biến khoa học, kỹ thuật Việt Nam. Trong bài phát biểu của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết những luận điểm quan trọng nhất về phát triển khoa học và công nghệ ở nước ta, đồng thời giao nhiệm vụ vừa khó khăn, nhưng lại vừa vinh quang này cho giới trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam. Người khẳng định:

“Chúng ta đều biết rằng trình độ khoa học, kỹ thuật của ta hiện nay còn thấp kém. Lề lối sản xuất chưa cải tiến được nhiều. Cách thức làm việc còn nặng nhọc. Năng suất lao động còn thấp. Phong tục tập quán lạc hậu nhiều. Nhiệm vụ của khoa học là ra sức cải biến những cái đó…

           …Khoa học phải tự sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi

           … các cô, các chú phải ra sức đem hiểu biết khoa học, kỹ thuật của mình truyền bá rộng rãi trong nhân dân lao động, để nhân dân thi đua sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ,…”. ⁽¹⁾

           Nhằm luật hóa Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam, ngày 18.6.2013, tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Khoa học và Công nghệ (sửa đổi) – Luật số 29/2013/QH13, đây là văn bản bản hết sức quan trọng đối với ngành KH&CN, được kỳ vọng là sẽ đem đến một luồng gió mới cho nền KH&CN nước nhà. Điều 7, Luật KH&CN năm 2013 ghi rõ: “ Ngày 18.5 hàng năm là Ngày KH&CN Việt Nam”. ⁽²⁾

           Thực hiện qui định nêu trên của Luật, được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&CN đã tổ chức Lễ công bố Ngày KH&CN Việt Nam vào ngày 18.5.2014, đồng thời kỷ niệm 55 năm thành lập và phát triển Bộ KH&CN (1959 - 2014). Ngày KH&CN Việt Nam năm 2014 được tổ chức nhằm tuyên truyền, phổ biến pháp luật về KH&CN; tôn vinh đội ngũ cán bộ làm công tác KH&CN; tuyên truyền, phổ biến rộng rãi các thành tựu KH&CN, nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò của KH&CN và khích lệ, động viên thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên say mê nghiên cứu khoa học, góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Năm 2014, việc tổ chức lần đầu tiên Lễ công bố Ngày KH&CN và các sự kiện được tổ chức nhân Ngày KH&CN trên phạm vi toàn quốc đã thành công tốt đẹp, thu hút được sự quan tâm, hưởng ứng của toàn xã hội, đặc biệt là các cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương, các tổ chức KH&CN, nhà khoa học và các doanh nghiệp; hầu hết cá nhân tham gia đều là trí thức KH&CN.

           Lời căn dặn ngắn gọn, súc tích của chủ tịch Hồ Chí Minh đến nay vẫn còn nguyên giá trị, thể hiện tầm nhìn chiến lược sâu rộng, tư tưởng lớn của Người đối với định hướng phát triển lâu dài của nền khoa học và công nghệ nước nhà. Khoa học và công nghệ không chỉ là lý thuyết mà còn phải gắn nghiên cứu và ứng dụng, với hoàn cảnh thực tiễn ở Việt Nam, phải không ngừng cải tiến kỹ thuật, liên kết chặt chẽ với quá trình lao động, sản xuất và phục vụ đời sống nhân dân. Khoa học và công nghệ phải gắn với lao động, sáng tạo không mệt mỏi của trí thức Việt Nam, không chỉ biểu hiện ở nghiên cứu sách vở mà trí thức còn phải biết vận dụng, đem những thành tựu khoa học và công nghệ phổ biến cho nhân dân để có hiệu quả thực hành, ứng dụng rộng rãi, mang lại lợi ích cho quốc gia, dân tộc.

           Hưởng ứng lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thời gian 56 năm qua, đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam không ngừng lớn mạnh, có mặt trong mọi ngành khoa học, mọi lĩnh vực phát triển kinh tế- xã hội trên khắp mọi miền đất nước. Học tập và lĩnh hội tư tưởng chỉ đạo của chủ tịch Hồ Chí Minh, đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam đã không ngừng nỗ lực nghiên cứu khoa học, tăng cường trao đổi, phổ biến kiến thức, ứng dụng, chuyển giao công nghệ phục vụ mục tiêu phát triển cộng đồng, phát triển xã hội, xây dựng nền khoa học và công nghệ Việt Nam ngày càng hiện đại và hội nhập với những nền khoa học và công nghệ tiên tiến trên thế giới. Những thành tựu khoa học và công nghệ trên đã được các tầng lớp nhân dân đồng tình hưởng ứng và ngày càng ứng dụng có hiệu quả vào sản xuất và đời sống, cho nên ngày 18 tháng 5 không chỉ riêng cho đội ngũ trí thức mà còn là ngày “Hội” lớn của toàn thể dân tộc Việt Nam chúng ta.

           Đoàn kết và tập hợp đội ngũ trí thức Việt Nam theo lời dặn dò của Bác, giới trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam đã và đang tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi, thiết thực, trình diễn, giới thiệu các thành tựu khoa và công nghệ, mở rộng các diễn đàn trao đổi học thuật, tôn vinh các nhà khoa học, tuyên truyền nâng cao nhận thức của nhân dân về khoa học và công nghệ…Đây là những hoạt động có ý nghĩa quan trọng, chào mừng ngày “Hội” của trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam lần thứ sáu: Ngày 18 tháng 5 năm 2019.

Chú thích

         ⁽¹⁾ Hồ Chí Minh, toàn tp, tập 11, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 1996, tr.77 -78.

          ⁽²⁾ Luật Khoa học và công nghệ (sửa đổi) năm 2013, ban hành ngày 18 tháng 6 năm 2013.