Tiền Giang, xứ sở của cây lành trái ngọt, đồng lúa, sông nước, biển khơi mênh mông... Nơi đây được mệnh danh là “Vương quốc trái cây”, quê hương của bao trang hào kiệt và người đẹp phương Nam. Đây cũng là “cái nôi” của đờn ca tài tử và nền nghệ thuật cải lương Nam bộ. Tiền Giang mang đậm dấu ấn lịch sử với nhiều chiến công oai hùng trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc, với nhiều di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia và cấp tỉnh. Con người Tiền Giang cần cù, sáng tạo và giàu lòng mến khách... Nhà thơ Học Lạc từng ca ngợi:

“Trên Sài Gòn, dưới Mỹ Tho

Đâu đâu phong cảnh cũng nhường cho”

Những năm qua, lãnh đạo và nhân dân tỉnh Tiền Giang đã biết phát huy những thế mạnh về tự nhiên, xã hội đó để đẩy mạnh phát triển kinh tế gắn với tiến bộ và công bằng xã hội, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Lãnh đạo tỉnh và nhân dân dự lễ giỗ Tổ Hùng Vương. Ảnh: Lê Hồng Lâm

Xác định vai trò rất quan trọng của văn hóa là mục tiêu, đồng thời là nền tảng và động lực của phát triển. Văn hóa góp phần phát triển tiềm năng “con người” và tiềm năng trí tuệ của con người; là nội lực trong giao lưu, đối ngoại, tự vệ; nguồn lực của sáng tạo và nâng cao năng suất lao động. Văn hóa định hướng con người đến chân - thiện - mỹ; tham gia vào việc lựa chọn con đường phát triển của cộng đồng. Chính vì vậy, nhiều năm qua, Ủy ban nhân dân tỉnh Tiền Giang đã rất quan tâm chỉ đạo ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch tăng cường công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực này, nhằm đảm bảo mọi hoạt động văn hóa phát triển phù hợp với định hướng của Đảng, pháp luật của Nhà nước, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Từ xác định mục tiêu đó, bức tranh văn hóa - xã hội Tiền Giang đã có nhiều gam màu tươi sáng, diện mạo văn hóa của tỉnh ngày càng khởi sắc. Đó là nhiều loại hình hoạt động văn hóa diễn ra sôi nổi, phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị của ngành và địa phương, góp phần giáo dục truyền thống và nâng cao mức hưởng thụ văn hóa cho nhân dân, thông qua các hoạt động lễ hội phong phú như: Kỷ niệm các ngày lễ lớn, Giỗ Tổ Hùng Vương, Festival Trái cây Việt Nam lần thứ nhất - năm 2010... Các hoạt động văn hóa nghệ thuật không ngừng được đổi mới trong tổ chức và dàn dựng, chất lượng nghệ thuật được nâng lên. Công tác huy hoạch, đầu tư xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao và du lịch được đẩy mạnh, xây dựng hoàn chỉnh nhiều công trình văn hóa khang trang.

Đặc biệt, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tiếp tục được quan tâm tổ chức các cuộc sơ, tổng kết, nhằm nâng cao chất lượng phong trào. Phong trào thể dục - thể thao phát triển sâu rộng, góp phần rèn luyện thân thể, xây dựng lối sống lành mạnh trong cán bộ và nhân dân. Thể thao thành tích cao có nhiều bộ môn giữ vững và phát triển. Nổi bật là về du lịch, các thành phần kinh tế tư nhân tham gia đầu tư vào lĩnh vực nhà hàng, khách sạn, điểm du lịch đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Ngành du lịch duy trì được tốc độ tăng trưởng cao, lượng khách du lịch đến với Tiền Giang năm sau liên tục tăng cao hơn năm trước. Công tác quản lý Nhà nước về văn hóa, thể thao và du lịch được tăng cường. Công tác thanh - kiểm tra được duy trì thường xuyên; công tác đào tạo nguồn nhân lực được quan tâm...

Tuy nhiên, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng còn những khó khăn như: Mức hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân có nâng lên so với những năm trước, nhưng một số vùng sâu, vùng xa còn hạn chế, do thiếu điều kiện và phương tiện tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao. Kinh phí hoạt động văn hóa - thông tin - thể thao ở cơ sở còn thấp và còn phân bổ trên tổng số dân. Cán bộ văn hóa - thông tin - thể thao xã, phường hiện chưa có biên chế nên thường biến động. Việc xã hội hóa các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch có chuyển biến khá hơn, nhưng nhìn chung vẫn chưa huy động tốt nguồn lực của xã hội vào lĩnh vực này. Trong thời kỳ bùng nổ thông tin Internet, nhiều loại sách báo, phim ảnh, băng đĩa, game online,... không lành mạnh đã tác động xấu đến thanh thiếu niên và một bộ phận nhân dân, nhưng cũng chưa có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn.

Thực tiễn của những năm đổi mới, phát triển kinh tế thị trường ở nước ta vừa qua cho thấy, thông qua việc mở rộng quan hệ với nhiều nước, chúng ta đã tiếp thu được nhiều thành tựu văn minh của nhân loại, làm phong phú thêm nền văn hóa và đời sống tinh thần dân tộc. Nhưng mặt khác, cũng trong quá trình mở cửa, hội nhập, sự xâm nhập của văn hóa và lối sống ngoại lai đã làm cho một số giá trị văn hóa, đạo đức và nếp sống gia đình truyền thống,... có nguy cơ bị mai một và xuống cấp.

Tượng đài Anh hùng Dân tộc Trương Định. Ảnh: Trọng Tấn

* Giải pháp để nâng cao hoạt động văn hóa

Để tăng cường công tác quản lý và nâng cao hoạt động văn hóa - thể thao và du lịch tỉnh trong tình hình mới, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch phải tiến hành phối hợp chặt chẽ, đồng bộ với nhiều ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội, cộng đồng dân cư thực hiện tốt các mặt sau:

Trước hết là lĩnh vực văn hóa, quản lý văn hóa phải gắn với các cuộc vận động quần chúng. Quần chúng nhân dân là lực lượng đông đảo, giữ vai trò quyết định sự phát triển của xã hội. Do đó, Đảng và Nhà nước ta rất coi trọng công tác vận động quần chúng. Dân thông thì dân mới nghe và mới làm. Bác Hồ kính yêu đã từng dạy: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”. Đảng ta cũng đã quán triệt quan điểm: “Lấy dân làm gốc” và mọi việc đều phải tuân thủ phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

Mục đích cuối cùng của công tác quản lý văn hóa là làm sao mọi người dân có đời sống văn hóa lành mạnh, phong phú, tri thức cao, kiến thức rộng, nhằm củng cố gia đình và góp phần phát triển xã hội. Muốn vậy, quản lý văn hóa phải gắn với cuộc vận động xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, kịp thời phát hiện ngăn chặn và đẩy lùi các hành vi xấu, phản văn hóa, góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc.

Như vậy cần xác định, mọi mục tiêu của văn hóa phải dựa trên con người và tập trung vì con người, qua đó định hướng phát triển bản ngã và cứu cánh của văn hóa.

Quản lý văn hóa phải gắn liền với công tác xây dựng, phát triển các hoạt động văn hóa của nhân dân ở xóm, ấp. Đây chính là cách thức tạo điều kiện để mọi giới, mọi lứa tuổi đang sinh sống trên địa bàn đều tham gia sáng tạo, biểu diễn, sinh hoạt, thưởng thức các hoạt động văn hóa thích hợp như: văn nghệ quần chúng, thông tin tuyên truyền, trò chơi dân gian, thể dục- thể thao, các CLB văn hóa gia đình, hát với nhau, hội thi,… Khi các hoạt động văn hóa lành mạnh thu hút đông đảo người xem, thì chắc chắn sẽ hạn chế được các sản phẩm văn hóa độc hại làm ảnh hưởng xấu đến đời sống xã hội.

Quản lý văn hóa phải gắn với việc xã hội hóa các hoạt động văn hóa. Khi các thành phần trong xã hội tham gia ngày càng nhiều vào các khâu sáng tạo, dàn dựng, tổ chức, dịch vụ, lưu hành các loại hình văn hóa, xây dựng các công trình văn hóa..., thì vừa làm cho xã hội dồi dào sản phẩm văn hóa, vừa huy động được nguồn vốn, nhân lực của xã hội, cũng có nghĩa là mở rộng vai trò làm chủ của nhân dân trên lĩnh vực văn hóa.

Quản lý văn hóa phải bám chặt với những định hướng cơ bản của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Về mục tiêu và định hướng chung đã được định rõ trong chiến lược, nhưng trong qúa trình phát triển, Đảng ta còn có những giải pháp cụ thể mang tính sách lược; Nhà nước ban hành bổ sung các quy định mang tính chất vĩ mô hoặc vi mô, đòi hỏi công tác quản lý văn hóa ở từng địa phương phải nắm bắt kịp thời và vận dụng một cách thích hợp, hiệu quả.

Quản lý văn hóa cần quản lý chặt công tác xuất nhập khẩu. Đó là việc xuất nhập khẩu văn hóa của tư nhân trong nước, khách nước ngoài, Việt kiều… Quản lý chặt việc nhập khẩu văn hóa phẩm, cơ bản sẽ ngăn chặn được văn hóa phẩm độc hại từ nước ngoài lén lút tuồn vào nước ta.

Quản lý văn hóa phải gắn với tình hình an ninh thế giới tác động đến đất nước ta, nhất là các luận điệu tuyên truyền phản văn hóa phục vụ các mưu đồ chính trị. Bên cạnh đó, phải luôn định hướng văn hóa chính thống trước những cơn bão táp và suy giảm kinh tế, sự bùng nổ của công nghệ thông tin và thách thức của trào lưu hội nhập quốc tế.

Vấn đề cuối cùng là quản lý văn hóa cần làm tốt công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý các hành vi vi phạm. Công tác thanh tra văn hóa phải được dự báo và phối hợp, tiến hành đồng bộ, nhằm kịp thời phát hiện và kiên quyết xử lý nghiêm những vụ việc vi phạm, góp phần làm lành mạnh môi trường văn hóa trong đời sống xã hội.

Về lĩnh vực Thể dục - Thể thao, phát triển thể dục, thể thao là một bộ phận quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, nhằm   nâng cao sức khoẻ, thể lực và tầm vóc con người Tiền Giang, góp phần tích cực phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Để đạt được những mục tiêu chiến lược đó, công tác quản lý nhà nước về thể dục, thể thao cần thực hiện tốt các nhiệm vụ:

Tăng cường công tác quản lý trong việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển sự nghiệp thể dục, thể thao tỉnh đến năm 2020, kế hoạch phát triển sự nghiệp thể dục, thể thao 5 năm (2011 - 2015) và kế hoạch hàng năm, thực hiện các chính sách phát triển về thể dục, thể thao, đã được Chính phủ, Hội đồng nhân dân tỉnh phê duyệt.

Kiện toàn lại Trung tâm Thể dục- thể thao tỉnh, các Trung tâm Văn hoá - thể thao cấp huyện, xúc tiến thành lập Trung tâm Văn hoá - thể thao cấp xã theo thông tư của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch. Tiến hành kiểm tra lại tính hiệu quả của các liên đoàn, hiệp hội, câu lạc bộ thể thao từng môn hiện có và cho thành lập thêm một số liên đoàn mới như: Quần vợt, bóng bàn, cầu lông,… chỉ đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân lực cho thể dục - thể thao.

Tiến hành kiểm tra, đánh giá mức độ phát triển thể dục, thể thao cho mọi người, thể thao thành tích cao, công tác xây dựng cơ sở vật chất, sân bãi, công tác tổ chức bộ máy và lực lượng cán bộ, hướng dẫn viên, huấn luyện viên và vận động viên trong 5 năm (2006 - 2010), làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch phát triển sự nghiệp thể dục, thể thao Tiền Giang thời gian tới.

Tổ chức chỉ đạo công tác xây dựng và triển khai các đề án phát triển thể dục, thể thao xã, phường, thị trấn; đề án phát triển thể dục, thể thao trong trường học các cấp; đề án phát triển thể thao thành tích cao đến năm 2020.

Huy động, quản lý và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển thể dục, thể thao. Đồng thời tổ chức thực hiện tốt công tác thi đua khen thưởng đối với các điển hình tiên tiến, các tập thể xuất sắc và các cá nhân tiêu biểu có nhiều đóng góp cho sự phát triển thể dục, thể thao. Triển khai và chỉ đạo thực hiện tốt công tác liên doanh, liên kết giữa thể thao Tiền Giang với các tỉnh, thành trong cả nước, đặc biệt là các tỉnh trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và thành phố Hồ Chí Minh.

Xây dựng lộ trình xã hội hóa các hoạt động thể dục, thể thao, khuyến khích hình thành các cơ sở thể dục, thể thao dân doanh và các doanh nghiệp chuyên ngành trong lĩnh vực này. Đồng thời, tiến hành công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết các khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về thể dục, thể thao trong phạm vi toàn tỉnh.

Công viên Tết Mậu Thân - TP. Mỹ Tho. Ảnh Duy Anh

Về lĩnh vực Du lịch, trên cơ sở Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch năm 2010 - 2020, trong năm 2010, ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch Tiền Giang phải tiến hành xây dựng Đề án Phát triển du lịch giai đoạn 2010-2020 với những nhiệm vụ, mục tiêu, giải pháp cụ thể cho giai đoạn phát triển mới, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hội nhập, phát triển.

Để làm tốt công tác quản lý hoạt động du lịch, ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh cần thực hiện những nhiệm vụ trọng tâm:

Về công tác Quy hoạch đầu tư phát triển, quy hoạch phát triển du lịch của các địa phương, các dự án kêu gọi đầu tư phải bám sát những định hướng chiến lược lớn của tỉnh. Các dự án đầu tư hạ tầng du lịch cần bám sát định hướng của Đề án Phát triển du lịch Tiền Giang, nhằm hướng các hoạt động đầu tư, phát triển theo đúng định hướng chung và gắn kết với thế mạnh của tỉnh: Khai thác vị trí cầu nối, cửa ngõ của các vùng kinh tế, “cái nôi” văn hóa và đặc trưng của vùng trái cây sông nước; quá trình đấu tranh, phát triển và hình thành hệ thống các khu di tích lịch sử.

Đối với hoạt động kinh doanh du lịch, công tác quản lý cần được thực hiện căn cứ các quy định của pháp luật, đặc biệt áp dụng rộng rãi hệ thống "tiêu chuẩn nghề", đảm bảo chất lượng dịch vụ. Cần rà soát, ban hành các quy định, tiêu chuẩn về cơ sở vật chất, về tổ chức hoạt động kinh doanh, vệ sinh an toàn thực phẩm, an ninh an toàn cho du khách, tiếp tục hoàn thiện hệ thống "tiêu chuẩn nghiệp vụ" theo quy định.

Nâng cao ý thức, trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư trong việc giữ gìn, phát triển văn hóa vật thể và phi vật thể, phát huy và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc gắn với phát triển du lịch.

Củng cố vai trò hoạt động của Hiệp hội Du lịch Tiền Giang. Hiệp hội cần tập hợp lực lượng và phát huy vai trò đầu mối trong việc điều phối các hoạt động kinh doanh du lịch trong toàn tỉnh, góp phần tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, văn minh, lịch sự trong phát triển du lịch.

Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ cho lao động ngành du lịch. Đồng thời, bồi dưỡng kiến thức cơ bản cho cán bộ, công chức đảm nhận nhiệm vụ quản lý nhà nước về du lịch, chú trọng công tác họach định mục tiêu, kế họach phát triển du lịch ở từng địa phương, cũng như công tác thanh tra, kiểm tra, để kịp thời uốn nắn các hoạt động kinh doanh du lịch và có các biện pháp chế tài hiệu quả đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh du lịch có vi phạm. 

Tóm lại, muốn phát huy được bản sắc văn hóa dân tộc trong xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, muốn đưa các nhân tố văn hóa thấm sâu vào lĩnh vực kinh tế, kinh doanh để kinh tế và kinh doanh ở tỉnh ta có bước phát triển nhanh, bền vững, thì cần thực hiện đồng bộ những chính sách và giải pháp đúng đắn từ phía quản lý Nhà nước cùng với sự nỗ lực chung của nhân dân, đặc biệt là của giới doanh nhân, giới hoạt động văn hóa và khoa học - công nghệ. Một trong những quan tâm hàng đầu khi hoạch định chính sách và giải pháp đó là, có được quan điểm đúng đắn về xây dựng một nền văn hóa tương ứng, hướng tới những giá trị nhân văn hiện đại chung toàn nhân loại, nhưng vẫn đảm bảo giữ gìn, phát huy những nhân tố tích cực trong văn hóa truyền thống của Việt Nam, để văn hóa thật sự là nền tảng, động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội tỉnh tăng trưởng bền vững.