1. Quy định phân loại rác thải sinh hoạt từ hộ gia đình

     Phân loại rác thải sinh hoạt từ hộ gia đình (tại nguồn) góp phần làm giảm khối lượng rác thải sinh hoạt phát sinh phải vận chuyển, xử lý, đồng thời tăng cường tái sử dụng chất thải hữu cơ, tạo nguồn phân bón sạch cho cây trồng, giảm chi phí trong sản xuất nông nghiệp, giảm thiểu ô nhiễm và các dịch bệnh từ rác thải gây ra. Đây còn là ý thức, trách nhiệm của mỗi người dân trong bảo vệ môi trường.Việc phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn làm: Giảm lượng rác thải ra môi trường - tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý; Giảm lượng rác chôn lấp - tiết kiệm tài nguyên đất; giảm ô nhiễm môi trường; Tăng lượng rác tái chế, tái sử dụng - tận dụng, tiết kiệm tài nguyên; mang lợi ích kinh tế cho gia đình; gây quỹ cho hoạt động cộng đồng; Nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và sử dụng hợp lý tài nguyên; Là trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với xã hội.

Thùng phân loại rác ở trường mẫu giáo. Ảnh: Tiểu Lam.

     Theo Điều 75 Luật bảo vệ môi trường năm 2020, chất thải rắn sinh hoạt (còn gọi là rác thải sinh hoạt) là chất thải rắn phát sinh trong sinh hoạt thường ngày của con người. Chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân được phân loại theo nguyên tắc như sau:

     a) Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế (nhóm này được cho chung vào một bao bì), gồm: nhóm giấy, nhóm nhựa, nhóm kim loại, nhóm ni lông…

     b) Chất thải thực phẩm từ sinh hoạt trong gia đình, nấu ăn:  (nhóm này được cho chung vào một bao bì), bao gồm: thức ăn thừa; lá cây; rau; củ; quả, các sản phẩm bỏ đi: đậu, thịt trứng và các sản phẩm khác có nguồn gốc từ động vật; các loại bã: cà phê, trà, bả mía và các loại thực phẩm thải bỏ dùng trong gia đình có nguồn gốc từ thực vật…

     c) Chất thải rắn sinh hoạt khác: nhóm chất thải còn lại có thể phân thành hai (02) nhóm chính, cụ thể:

          + Chất thải không nguy hại thải bỏ (trừ nhóm chất thải quy định tại điểm mục a và b,  nhóm này được cho chung vào một bao bì) gồm: Quần áo, phụ kiện cũ, đồ gỗ, cao su, thủy tinh, gốm sứ, gạch (các nhóm này được cho chung vào một bao bì);

          + Chất thải nguy hại thải bỏ (các nhóm này được cho chung vào một bao bì) gồm: chai lọ đựng dầu nhớt, hóa chất, ắc quy, vỏ ắc quy, bình xịt côn trùng, vỏ bình gas mini, bóng đèn huỳnh quang, sơn, mực, chất kết dính, ắc quy, dầu mỡ từ ô tô, xe máy, máy các loại và các sản phẩm thải bỏ khác theo Mục C danh mục chi tiết các chất thải nguy hại Phụ lục III ban hành kèm theo Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT ngày 10/01/2022 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết một số điều của Luật bảo vệ môi trường.

     *Lưu ý: Rác có kích thước lớn - Chất thải cồng kềnh (Xà bần, gỗ, tủ, bàn, ghế sofa, niệm…)  Không thải bỏ chung với rác sinh hoạt. Hộ gia đình, chủ nguồn thải vui lòng tự  liên hệ, thỏa thuận với đơn vị thu gom, vận chuyển có chức năng để chuyển giao, vận chuyển, xử lý.

      Ngoài ra, chất thải nguy hại cũng cần được phân loại để xử lý nhằm đảm bảo an toàn, vệ sinh môi trường.

2. Lộ trình thực hiện phân loại rác thải sinh hoạt từ hộ gia đình (đến ngày 31/12/2024)

     Nghị định 45/2022/NĐ-CP ngày 07/7/2022 của Chính phủ "quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường" có hiệu lực từ ngày 25 tháng 8 năm 2022, theo đó có  quy định hộ gia đình, cá nhân không phân loại chất thải rắn sinh hoạt (rác thải), không sử dụng bao bì chứa rác sẽ bị phạt tiền. Tuy nhiên, sau ngày 25/8/2022 chưa tiến hành xử phạt. Theo quy định tại Khoản 7 Điều 79 Luật bảo vệ môi trường năm 2020, chậm nhất là ngày 31/12/2024 hộ gia đình, cá nhân phải thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt theo Khoản 1 Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và thực hiện giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo quy định tại Khoản 1 Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

     Từ ngày 25/8/2022 đến 31/12/2024 là khoảng thời gian giúp cho người dân nhận thức được tầm quan trọng của việc phân loại rác thải, làm quen với việc phân loại rác thải hàng ngày; hiểu và xem việc phân loại rác như một tập quán trong đời sống hằng ngày, xem rác như một nguồn tài nguyên, có lợi cho chính họ và cộng đồng xã hội.

     Sau ngày 31/12/2024, Hộ gia đình không thực hiện phân loại rác theo quy định sẽ bị xử phạt và chi trả giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý theo quy định.

3. Mức xử phạt không phân loại rác thải sinh hoạt

     Khoản 1 Điều 26 Nghị định 45/2022 quy định: Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với hành vi hộ gia đình, cá nhân không phân loại chất thải rắn sinh hoạt theo quy định; không sử dụng bao bì chứa chất thải rắn sinh hoạt theo quy định

     Ngoài ra, Điều 25 Nghị định số 45/2022/NĐ-CP còn quy định một số mức phạt khác liên quan đến hành vi thu gom, thải rác trái quy định về bảo vệ môi trường, gồm: Phạt tiền từ 100.000 đồng đến 150.000 đồng đối với hành vi vứt, thải, bỏ đầu, mẩu, tàn thuốc lá không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng;

     Phạt tiền từ 150.000 đồng đến 250.000 đồng đối với hành vi vệ sinh cá nhân (tiểu tiện, đại tiện) không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng;

     Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với hành vi vứt, thải, bỏ rác thải, đổ nước thải không đúng nơi quy định tại khu chung cư, thương mại, dịch vụ hoặc nơi công cộng, trừ vi phạm quy định tại điểm d khoản này;

     Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với hành vi vứt, thải, bỏ rác thải trên vỉa hè, lòng đường hoặc vào hệ thống thoát nước thải đô thị hoặc hệ thống thoát nước mặt; đổ nước thải không đúng quy định trên vỉa hè, lòng đường phố; thải bỏ chất thải nhựa phát sinh từ sinh hoạt vào ao hồ, kênh rạch, sông, suối, biển;

     Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng đối với hành vi vận chuyển nguyên liệu, vật liệu không che chắn hoặc để rơi vãi ra môi trường trong khi tham gia giao thông;

     Phạt tiền từ 2.500.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi đốt ngoài trời phụ phẩm từ cây trồng cạnh khu vực dân cư, sân bay, các tuyến giao thông chính;

     Theo khoản 2, Điều 6, Nghị định 45/2022/NĐ-CP quy định đây là mức phạt tiền áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính do cá nhân thực hiện. Đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm mức phạt tiền gấp 02 đối với cá nhân./.