Ông đã sớm tái cơ cấu sản xuất trên nền đất ngập lũ theo hướng thay thế phương thức sản xuất lúa độc canh ba vụ/ năm bằng mô hình ương dưỡng cá giống trên ruộng theo cơ cấu: một vụ lúa + 3 – 4 vụ ương dưỡng cá giống/ năm.

Gia đình ông hiện canh tác 2,4 ha đất trồng lúa. Cánh đồng nơi ông sinh sống có đặc điểm trủng, thấp, mỗi năm đến mùa lũ bị nhấn chìm dưới làn nước trắng xóa. Tuy sản xuất mỗi năm 3 vụ nhưng lúa vụ ba thường bị nước lũ gây nhiều thiệt hại. Gặt lúa chạy lũ là chuyện thường xuyên. Những năm lũ lớn, không gặt chạy lũ được coi như mất trắng. Đời sống do vậy hết sức khó khăn. Để khắc phục, không thể không tái cơ cấu lại mùa vụ sản xuất và cơ cấu cây con giống phù hợp. Đó là suy nghĩ nung nấu của ông Âu Văn On sau trận lũ lớn lịch sử năm 2000. Sau một thời gian tìm hiểu, cân nhắc, ông quyết định thử nghiệm đưa con cá giống lên ương dưỡng trên ruộng lúa theo mô hình mới. Theo đó ông chỉ giữ sản xuất lúa vào vụ đông xuân, thời gian còn lại trong năm tổ chức ương dưỡng cá giống. Để có nguồn cá bột, cá hương ương dưỡng thành cá giống cung cấp cho thị trường cá giống các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, ông On đi học cách chọn cá bố mẹ, cách xây bể và kích thích cho cá đẻ bằng phương pháp nhân tạo. Cá đẻ thành công, có nguồn cá bột rồi phải học tiếp kỹ thuật ương dưỡng để cá bột lớn thành cá giống thương phẩm trên ruộng lúa – một cách làm hết sức mới mẽ mà trước đó ở vùng ngập lũ Tiền Giang hầu như chưa có ai thực hiện thành công.

Trước tiên, ông chọn đối tượng sản xuất giống: cá mè vinh, cá trôi, cá hường... Những giống cá nước ngọt phổ biến trên vùng ngập lũ Tiền Giang, nhu cầu con giống để nuôi trong dân rất lớn, nghĩa là đầu ra thuận lợi. Ban đầu ông làm bể đẻ bằng đất lót bạt nylon và học cách cho cá đẻ trong bể đất từ cán bộ khoa học các viện, trường ở phía Nam như: Trường Đại học Cần Thơ, Trung tâm Giống thủy sản Nam bộ đóng tại xã An Thái Trung (Cái Bè, Tiền Giang)...Nhiều vấn đề ông đặt ra: Môi trường nước cho cá đẻ, chăm sóc cá bố mẹ, cách kích thích cho cá đẻ, cách chăm sóc khi đưa cá bột lên ương dưỡng trên ruộng lúa và hệ số sử dụng thức ăn như thế nào trong quá trình nuôi là phù hợp, tối ưu nhất... Những vấn đề trên đều được ông Âu Văn On nghiên cứu và giải quyết rốt ráo từ trí sáng tạo, nhạy bén của người nông dân trước thời cơ và vận hội mới, khi chủ trương tái cơ cấu sản xuất theo hướng “chung sống với lũ” đang được nhà nước khuyến khích thay vì độc canh cây lúa như trước. Sau một thời gian mày mò nghiên cứu, kết hợp giữa lý thuyết học được từ các cán bộ khoa học, từ tài liệu, sách báo cùng với vận dụng sáng tạo vào điều kiện thực tiễn của vùng ngập lũ, cuối cùng ông cho đẻ thành công hầu hết các loại cá nước ngọt: cá mè vinh, trôi, chép, chim trắng, tôm càng xanh... trong bể đất. Sau đó, ông tiếp tục nghiên cứu qui trình đắp bờ bao, cải tạo mặt ruộng và bơm nước vào ruộng để thả cá bột vào đó tiếp tục ương dưỡng lên cá giống và xuất bán ra thị trường.

Ông Âu Văn On bên ao cá bố mẹ

Hiện nay, qua thời gian sáng tạo ra và gắn bó với mô hình lúa + ương dưỡng cá giống trên ruộng lúa, ông đã đúc kết được qui trình sản xuất và thời vụ sản xuất tối ưu như sau: Vụ đông xuân hàng năm trồng lúa, thời gian còn lại ương dưỡng từ 3 đến 4 vụ cá giống. Cụ thể, trong ruộng lúa đào một cái mương cặp theo bờ ruộng, lấy đất đắp bờ bao để giữ nước. Trước khi thu hoạch lúa đông xuân 20 – 25 ngày, cần thả cá bột vào ương riêng trong những ao đã chuẩn bị sẵn để ương từ cá bột lên cá hương (kích cở bằng hạt dưa hấu). Thời gian ương cá bột lên cá hương khoảng 30 ngày. Thức ăn cho cá bột gồm:Đậu nành, tròng đỏ trứng gà, thức ăn viên, cám, bột cá...

Khi lúa đông xuân thu hoạch xong, rải rơm đốt, tu bổ bờ bao, bơm nước vào ruộng đạt độ sâu khoảng 3 – 4 tấc. Sau từ 5 – 7 ngày kể từ lúc bơm nước thì thả cá hương vào ruộng để ương lên cá giống và xuất bán. Ông Âu Văn On cho biết, mô hình trên mang lại nhiều lợi ích: Cá giống ăn thức ăn tự nhiên như hạt lúa rơi vãi, mùn bã hữu cơ... giảm được chi phí về thức ăn, tăng trọng nhanh, ít bệnh tật, cá giống xuất ra thị trường chất lượng tốt... Thu hoạch 3 – 4 vụ cá giống trong năm xong khi chuyển sang sản xuất đông xuân giảm được lượng phân bón cho lúa, không phải phun thuốc trừ sâu, triệt để áp dụng biện pháp thâm canh theo khoa học “ba giảm ba tăng”... Môi trường đảm bảo nhằm phục vụ tiếp cho các vụ sản xuất cá giống kế tiếp.

Nói về hiệu quả kinh tế, ông Âu Văn On cho biết, năng suất cá giống ương trên ruộng lúa đạt đến 5 tấn/ ha, giá bán bình quân 40.000 đ/kg, nông dân đạt giá trị sản xuất 200 triệu đồng, sau khi trừ chi phí, còn lãi 100 triệu đồng/ha chưa kể nguồn thu từ lúa đông xuân luôn đạt năng suất cao, từ 80 đến 85 tạ/ha. Với 2,4 ha đất canh tác áp dụng theo mô hình canh tác lúa + cá giống thay cho độc canh cây lúa, mỗi năm ông thu lợi nhuận trên 250 triệu đồng, gấp ba lần so với canh tác lúa truyền thống. Chỉ sau hơn 10 năm dựng nên cơ nghiệp từ mô hình canh tác mới mẽ trên vùng ngập lũ Tiền Giang, ông Âu Văn On đã khắc phục được hậu quả thiên tai, vươn lên vượt khó, thoát nghèo, trở thành điển hình làm giàu ở nông thôn với cơ nghiệp bề thế, vững vàng; không còn nghèo khó, gieo neo chạy lũ trăm bề vất vả như trước nữa. Bà con nể phục sự nhạy bén chuyển đổi sản xuất thành công của người nông dân vùng ngập lũ, thường gọi ông với mỹ danh “Vua cá giống” Âu Văn On.

Đáng quí hơn, không chỉ làm giàu cho bản thân, ông Âu Văn On nhanh chóng chuyển giao kỹ thuật ương dưỡng cá giống trên ruộng lúa theo mô hình lúa + cá cho bà con quanh vùng, tạo ra vùng sản xuất theo hướng “chung sống với lũ” đạt hiệu quả cao tại vùng lũ thượng lưu sông Tiền của tỉnh Tiền Giang, giải quyết công ăn việc làm cho lao động địa phương, giúp nông dân cùng làm giàu từ đất đai, lao động. Ông là hạt nhân nòng cốt để tỉnh thành lập chi hội nghề cá chuyên canh theo mô hình lúa + sản xuất cá giống trên ruộng lúa tại ấp Mỹ Chánh 4, Hậu Mỹ Bắc A, Cái Bè thu hút 25 hội viên với qui mô 100 ha, 3 bể đẻ bằng phương pháp nhân tạo. Hàng năm, chi hội đạt sản lượng hơn 1,5 tỉ cá bột, trên 400 tấn cá giống/mỗi năm, trở thành một trong những trung tâm cung ứng cá giống nước ngọt quan trọng cho nhu cầu nuôi cá nước ngọt tại Đồng bằng sông Cửu Long. Qua hoạt động của mình, Chi hội nghề cá Mỹ Chánh 4 đã giải quyết công ăn việc làm cho hàng trăm lao động tại chỗ với thu nhập ổn định. Hiện nay, trong chi hội Nghề cá Mỹ Chánh 4 không còn hộ nghèo, trên 90% hội viên xây dựng được nhà kiên cố hoặc bán kiên cố. Nhà nhà đều có xuồng, ghe, xe gắn máy phục vụ đi lại, buôn bán, vận chuyển hàng hóa, vật tự; trong nhà trang bị đầy đủ tiện nghi cần thiết...

Với những thành tích trong lao động sản xuất đầy sáng tạo cùng công tác xã hội, tích cực tham gia xóa nghèo và đổi mới nông nghiệp, nông dân, nông thôn kể trên, ông Âu Văn On vinh dự được hai lần Chủ tịch Nước tăng Huân chương lao động hạng III và hạng II, được Bộ Nông nghiệp tôn vinh Nông dân sáng tạo. Hiện nay, ông đang tiếp tục nghiên cứu đề tài cho cá chình đẻ bằng phương pháp nhân tạo cũng như gắn kết chuỗi giá trị trong sản xuất cá bột và ương dưỡng cá giống trên ruộng nhằm khẳng định hiệu quả mô hình lúa + cá cũng như con cá giống trên vùng ngập lũ Hậu Mỹ Bắc A, Cái Bè, Tiền Giang trong thời gian tới.